افزایش نیاز جوامع بشری به امنیت غذایی، رشد روزافزون جمعیت جهان، توسعه علم و فناوری‌های نوین( تولید ارقام پرمحصول، کودها و سموم شیمیایی، ماشین‌آلات کشاورزی، بیوتکنولوژی و ...) منجر به ایجاد تحول عظیمی در عرضه کشاورزی و ارتقای آن شده است. اما بموازات آن مشکلات جدیدی در عرصه اکوسیستم‌ها مثل آلودگی آب‌ها، خاک و بهم‌خوردن تعادل بیولوژیک بوجود آمده است. مجموعه این عوامل سبب گردیده است تا حفظ محیط زیست و امنیت و بهداشت غذایی به مهمترین چالش‌های بشر در عصر حاصر تبدیل شود. برای حل این معضل یکی از کارآمدترین راهبرد‌ها، کشاورزی ارگانیک است. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که کشاورزی ارگانیک چطور عمل می‌کند:
هارف و همکاران در جواب این سوال معتقدند؛ با صنعتی شدن کشاورزی، کشاورزان و مصرف‌کنندگان بطور وسیعی از هم جدا شدند. کشاورزی ارگانیک این ارتباط را دوباره از طریق بازاریابی محصولات سنتی که افت پیدا کرده بود و اجازه کشاورزی توجیح‌پذیر با نهاده‌های شیمیایی کمتر و ایجاد نظام غذایی با کیفیت، را بازسازی می‌کند. قدرت‌ها محلی می‌توانند شرایطی را برای توسعه بازرهای محلی بوسیله موارد زیر ایجاد کنند؛
- سازماندهی بازارهای کشاورزی روزانه یا هفتگی در شهرها
- مهیا کردن غذاهای ارگانیک محلی در فروشگاه‌های اماکن عمومی از جمله مدارس، کافه تریاها و آشپزخانه بیمارستان‌ها
- ارتقا اگرواکوتوریسم
- آموزش جوانان در زمینه وابستگی عادات غذایی، کشاورزی و اکولوژی
کشاورزی ارگانیک یا کشاورزی زیستی، به معنی استفاده از اطلاعات سنتی و علمی برای کاهش استفاده از سموم و مواد شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی و در راستای تعامل سازگار فعالیت‌های انسانی با چرخه طبیعیت و استفاده متعادل و منطقی از آن می‌باشد که این امر به ایجاد تعادل پایدار در منابع آب و خاک منجر خواهد شد.نظام تولیدی را ارگانیک می‌داند که ترکیبی از تکنولوژی‌های با نهاده خارجی کم، حفظ محیط زیست و بهره‌وری می‌باشد درحالیکه مصرف منابع را کاهش داده و سهم اساسی در توسعه پایدار اکولوژیکی و اجتماعی-اقتصادی دارد. در کل می‌توان گفت کشاورزی ارگانیک تعاریف گسترده‌ای دارد اما یک ویژگی مشترک این تعاریف، این است که از روش‌های تولید طبیعی محلی استفاده می‌شود بنابراین مبتنی بر پایداری محلی است اما یکی از ویژگی‌های تولید ارگانیک که آن را از بسیاری گزیدارهای دیگر جنبش‌های کشاورزی جدا می‌کند، این است که تاریخچه دستورالعملی دارد.
اهداف اساسی تولید و فرایند ارگانیک
- تولید غذا با کیفیت بالا با مقدار کافی
- تعامل سازنده و ارتقادهنده با نظام‌ها و چرخه‌های طبیعی
- درنظر گرفتن اثرات اجتماعی و اکولوژیکی وسیعتر تولیدات و سیستم‌های فرایندی ارگانیک
- بهبود و ارتقاء چرخه‌های بیولوژیکی در چارچوب نظام کشاورزی، میکروارگانیزم‌ها، خاک، گیاه و حیوانات
- بهبود اکوسیستم‌های پایدار و ارزشمند
- حفظ و بهبود حاضلخیزی بلندمدت خاک
- حفظ تنوع ژنتیکی نظام تولیدی و محیط آن، از جمله حفظ گونه‌های گیاهی و سکونتگاهای حیات وحش
- بهبود استفاده سالم و مناسب از آب، منابع آبی، و تمام موجودات زنده آن
- استفاده تا سرحد ممکن از منابع تجدیدپذیر در نظام‌های تولیدی مدیریت شده محلی
- ایجاد تعادل بین تولید محصولات زراعی و محصولات دامی
- احیای شرایط زندگی دام‌ها با درنظر گرفتن جنبه‌های اساسی رفتاری آنها
- کاهش تمام اشکال آلودگی
- فرایند سازی تولیدات ارگانیک با استفاده از منابع تجدیدپذیر
- تولید محصولات ارگانیک قابل درجه‌بندی
- تولید محصولات نساجی که مقاوم و باکیفیت می باشد
- اجازه درگیر شدن همه افراد در تولید و فراوری محصولات ارگانیک با کیفیتی که برطرف کننده نیازهای اساسی زندگی آنها باشد و سود کافی و رضایت کننده از کار، از جمله محیط امن کاری را ایجاد کند.
- پیشرفت به سمت زنجیره‌های تولید، فراوری، و توزع سراسری که هم از لحاظ اجتماعی و هم از لحاظ اکولوژیکی مسئولیت‌پذیر باشد.
رهنمودهای تولید ارگانیک:
سازمان تحقیق کشاورزی ارگانیک رهنمودهای زیر را برای تولید ارگانیک ارایه داده است
- استفاده نکردن از هیچگونه کودهای شیمیایی
- عدم استفاده از آفت‌کش‌ها(از جمله،علف‌کش‌ها، حشره‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها)
- استفاده نکردن از گونه‌های اصلاح شده ژنتیکی
- تناوب زراعی(عدم کشت مداوم یک محصول در دوسال متوالی)
- ثبت و ضبط مدارک و سوابق برای بررسی تاییدیه
کشاورزی ارگانیک در ایران
ایران:
درحال حاضر نظام کشاورزی در کشور، مبتنی بر نظام متعارف انقلاب سبز، یعنی تولید مبتنی بر استفاده از نهاده‌های شیمیایی است. حدود ۹۸ درصد از نظام تولید محصول در کشور در محصولات باغی و زراعی مبتنی بر استفاده از نهاده‌های شیمیایی است و تنها در ۲ درصد از مزارع کشور، نظام طبیعی تولید حاکم است که در آن کود و سم استفاده نمی‌شود(بهرامی و درویشی، ۱۳۸۷). این در حالی‌است که شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک کشور ما برای توسعه کشاورزی ارگانیک مساعد می‌باشد. زیرا نهاده‌های مورد مصرف کشاورزی مدرن در این اراضی کمتر بوده و مصرف کودهای آلی در این زمین‌ها باعث افزایش سریع حاصل‌خیزی خاک و نفوذپذیری آن نسبت به آب می‌گردد. با توجه به اینکه ۱,۲ درصد اراضی کشاورزی
جهان در ایران قرار دارد و فقط حدود ۰,۳ درصد سموم مصرفی جهان در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد، لذا ایران از این حیث در وضعیت مناسبتری نسبت به میانگین جهانی قرار دارد
متاسفانه در ایران با وجود پتانسیل کافی در زمینه تولید این محصولات، آمار و داده‌های دقیق و کافی موجود نیست، اما کمیته محصولات ارگانیک، کل سطح کشت محصولاتی در کشور که بدون استفاده از سم و کود تولید می‌شود را حدود ۲۳۹۴۶۲ هکتار می‌داند که شامل ۱۲۵۸۰۲ هکتار محصولات باغی و ۱۱۳۶۵۹ هکتار محصولات زراعی (بترتیب ۱ و ۷,۲ درصد از کل سطوح کشت محصولات زراعی و باغی) می‌باشد
